Rozporządzenie MEN jasno określa, że organizacja wycieczek szkolnych jest zadaniem statutowym szkoły, a zgoda dyrektora oraz karta wycieczki są wymagane (§6). Jeśli szkoła uchyla się od formalnej roli organizatora, działanie to może być uznane za niezgodne z przepisami prawa oświatowego.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. 2018, poz. 1055)
Czy “umowa zgody na wycieczkę” jest zgodna z przepisami?
- “Umowa zgody na wycieczkę” nie jest formalnym rozwiązaniem przewidzianym w rozporządzeniu.
- Biuro podróży: Może realizować wyjazd, ale pełni rolę podwykonawcy, a nie organizatora w sensie prawnym. Dyrektor szkoły musi nadzorować zgodność działań biura z zatwierdzonym programem wycieczki (np. sprawdzając polisę ubezpieczeniową).
- Dyrektor: Nie może unikać swojej roli i odpowiedzialności poprzez wymuszanie podpisywania takich “umów” na rodzicach. Takie działanie jest sprzeczne z przepisami, które jasno określają odpowiedzialność dyrektora za wycieczki organizowane przez szkołę.
- Rodzice: Są stroną finansującą wycieczkę, ale nie mogą być traktowani jako organizatorzy czy podmioty odpowiedzialne za formalną stronę wyjazdu.
Dyrektor szkoły jest organizatorem wycieczki szkolnej i ponosi za nią pełną odpowiedzialność, nawet jeśli korzysta z usług biura podróży lub np. usług przewoźnika.
Rola dyrektora szkoły:
- Dyrektor szkoły jest odpowiedzialny za zatwierdzanie karty wycieczki (§6 ust. 1).
- Wyrażenie zgody na wycieczkę odbywa się poprzez zatwierdzenie karty wycieczki.
- Dyrektor szkoły wyznacza kierownika i opiekunów wycieczki oraz może dopuścić łączenie tych funkcji (§9 i §12).
Kto odpowiada za podpisywanie umowy z biurem podróży?
- Rozporządzenie i przepisy prawa oświatowego wskazują, że dyrektor szkoły działa w imieniu jednostki prowadzącej szkołę (np. gminy lub powiatu) i to on formalnie odpowiada za organizację wycieczek. Szkoły same w sobie nie mają osobowości prawnej, dlatego dyrektor reprezentuje organ prowadzący w kontaktach z podmiotami zewnętrznymi, w tym biurami podróży.
- Przerzucanie obowiązku podpisywania umowy na rodziców może prowadzić do problemów prawnych. W takim przypadku rodzice stają się bezpośrednimi stronami umowy, a dyrektor szkoły wciąż ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów w trakcie wycieczki oraz za prawidłową organizację wyjazdu (§6, §7).
Jakie potencjalnie problemy prawne mogą zaistnieć?
- Rodzice: Narażeni są na odpowiedzialność cywilną wobec biura podróży w razie niewywiązania się z umowy. Nie mają też odpowiedniego wsparcia prawnego w przypadku problemów z realizacją wycieczki.
- Dyrektor szkoły: Ponosi odpowiedzialność administracyjną, cywilną i potencjalnie karną za niewłaściwą organizację wyjazdu, brak nadzoru i uchylanie się od obowiązków wynikających z przepisów.
- Szkoła: Może zostać ukarana przez organ nadzoru pedagogicznego za niedopełnienie obowiązków wynikających z prawa oświatowego.
Zasady odpowiedzialności:
Nawet jeśli rodzice indywidualnie zawrą umowy z biurem podróży, dyrektor szkoły nadal odpowiada za bezpieczeństwo uczniów i realizację programu wycieczki (§6 ust. 1 oraz §7 ust. 1). Odpowiedzialność ta obejmuje między innymi:
- Zatwierdzenie karty wycieczki.
- Nadzór nad organizacją wyjazdu.
- Zapewnienie odpowiedniej liczby opiekunów oraz ich kwalifikacji (§9).
Organizacja wycieczki za granicą:
- W przypadku wycieczek zagranicznych, dyrektor ma dodatkowy obowiązek poinformowania organu prowadzącego szkołę i organu nadzoru pedagogicznego (§7 ust. 1).
-
Szkoła ma obowiązek zawrzeć umowę ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) i kosztów leczenia (KL) na rzecz osób biorących udział w wycieczce, o ile obowiązek zawarcia takiej umowy nie wynika z odrębnych przepisów (§7 ust. 2).
Wnioski:
Dyrektor szkoły powinien działać jako główny organizator wycieczki, co oznacza, że:
-
Powinien osobiście lub poprzez upoważnione osoby sprawdzić, czy ubezpieczenie oferowane przez biuro podróży obejmuje wszystkie wymagane ryzyka (np. następstwa nieszczęśliwych wypadków, koszty leczenia, transport medyczny).
-
Nie powinien przerzucać odpowiedzialności za weryfikację ubezpieczenia na rodziców, ponieważ nie posiadają oni obowiązkowej wiedzy prawnej ani doświadczenia w zakresie oceny takich dokumentów.
-
Finalnie to dyrektor powinien czuwać nad prawidłowym i zgodnym z przepisami formalnym zabezpieczeniem wycieczki szkolnej.
Takie podejście minimalizuje ryzyko dla uczestników wycieczki, a także chroni szkołę i samego dyrektora przed konsekwencjami wynikającymi z niedopełnienia obowiązków.
Łukasz Bojanowski
Warszawa, 4 grudnia 2024 r.
______________________________
Przewodniczący Rady Rodziców przy XLIII Liceum Ogólnokształcącym
im. Kazimierza Wielkiego w Warszawie